Pałac Starzeńskich

Pałac Starzeńskich w Grabownicy usytuowany przy drodze łączącej Brzozów z Sanokiem został wybudowany na przełomie XVIII i XIX stulecia. Jego właścicielami byli kolejno Starzeński, Ostaszewski i Tyszkowski zmarły bezpotomnie. Pałac Grabownicki ma charakter elektyczny. Dach budynku jest czterospadowy, nad ryzalitem zachodnim mansardowy, kryty blachą. Wybudowany został na rzucie prostokąta z trójosiowymi ryzalitami na osiach boków dłuższych, z wysokim przyziemiem. Zwrócony jest frontem ku wschodowi. W przyziemiu pomieszczenia ze sklepieniem kolebkowym z lunetami, na parterze pomieszczenia ze stolarką klacysystyczna, neorenesansowym stropem kasotonowym i rozetami. Na przełomie dziejów na uwagę zasługuje postać Ksawerego Starzeńskiego, wybitnego ichtiologa, który wnętrze pałacu zapełnił akwariami i zgromadził olbrzymi księgozbiór ichtiologiczny unikatowy w skali europejskiej. Prace naukowe Starzeńskiego wzbudziły zainteresowanie Napoleona do tego stopnia, że zaproponował mu stały pobyt we Francji i kontynuowanie badań naukowych. Żona Ksawerego pochodząca z Góry Ropczywskiej z domu Jaworska Katarzyna często bywała na dworze księżnej Izabeli Lubomirskiej w Łańcucie. Tam też pani Grabownicka otrzymała od księżnej przydomek „Labelle Gabrielle” („Piękna Gabriela”). W 1803 wyjechała do Paryża. W Paryżu była częstym gościem cesarzowej Józefiny, oraz stała się przyjaciółką Julii Recamier. Jej pobyt w Paryżu owocował licznymi romansami. Wizerunek jednej i drugiej damy jest upamiętniony na kopiach obrazów Francis Gerarda znajdujących się w holu. W 1845 właścicielem Grabownicy został Teofil Ostaszewski, jeden z przywódców powstania w 1846 roku będący orędownikiem zniesienia pańszczyzny, którą zniósł w swoich dobrach przed rokiem 1848. Swoje myśli zawarł w pracy „Oswobodzenie Polski przez zniesienie pańszczyzny” wydanej w Paryżu w 1842 roku. Należał do założycieli Towarzystwa Hodowli Koni wyścigowych we Lwowie. Od 1868 roku zasiadał w Wydziale Okręgu Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Brzozowie. W 1849 roku ożenił się z hrabiną Emmą Honoratą Idą Załuską, z którą miał sześciu synów i jedną córkę. Od 1889 roku właścicielem pałacu był Kazimierz Ostaszewski. Założył tutaj firmę pod nazwą Pierwszy Instytut Sportowy „Grabownica”, prowadzącą działalność w czterech działach: I - „Konie”, II - „Fabryka powozów”, III - „Fabryka rymarsko-siodlarska”, IV - „Fabryka urządzeń stajennych dla koni”. Konie były wielką pasją pana na włościach Grabownickich. Kazimierz Ostaszewski założył tutaj stadninę koni pełnej krwi angielskiej. Jego stajnia wychowała do 1913 roku 67 zwycięzców między innymi na wyścigach we Lwowie, Krakowie, Wiedniu, Budapeszcie i Warszawie. Kazimierz wiele podróżował. Podczas jednej z wizyt w Paryżu poznał markizę Aleksandrę de Boishebert, nieślubną córkę cara Rosji, Aleksandra II. Połączyła ich miłość do muzyki, pan Grabownicki był bowiem świetnym pianistą, zaś markiza uwielbiała śpiewać. Ostaszewski odziedziczył swój talent po pradziadku, znakomitym kompozytorze Michale Kleofasie Ogińskim. W 1888 roku po wielu perypetiach Kazimierz poślubił markizę Aleksandrę w kościele parafialnym w Grabownicy. W 1894 roku właścicielem majątku Grabownickiego został Paweł Tyszkowski, który zmarł bezpotomnie 17 września 1920 roku. W okresie międzywojennym majątek administrowany przez zarządcę, w 1946 roku przeszedł na Skarb Państwa w ręce PGR-u. W 1999 roku Pałac Grabownicki został sprzedany w drodze przetargu w ręce Zbigniewa Irzyka i znajduje się w jego posiadania do dnia dzisiejszego. Resteurowany, odnawiane i meblowane wnętrza powoli oddają blask przeszłości, przypominając o dziedzictwie kulturowym w myśl zasady „nie ma przyszłości bez przeszłości”.